گنبد سلطانیه

در آن مساجد و مدارس و بیمارستانهای معتبر و یک سلسله ابنیه خیریه و خانقاه و اماکن دیگر ساخته شده بود، ارتفاع بنا از سطح زمین قریب 54/51 متر و قطر آن در حدود 40/24 متر میباشد ، گنبد بزرگ آن از لحاظ معماری و عظمت ساختمان و هنرهای تزیینی و کاشیکاری بی نهایت قابل توجه و مطالعه است. این بنا در سال 2005 به فهرست آثار میراث جهانی پیوست. و هم اکنون در شهر ابهر در نزدیکی زنجان واقع میشود.
بدنه اصلی گنبد تمام ساختمان با آجر محکم ساخته شده که سپس روی گنبد را با روکش کاشیهای فیروزه ای و لاجوردی و آبی به شیوه معرق کاری تزیین نموده اند ، در قسمت جنوبی گنبد آثار ساختمان مسجدی که محراب آن دارای حاشیۀ گچبری است دیده میشود.
با ملاحظه دقیق این بنای عظیم به نظر میرسد که علاوه بر محل آرامگاه اصلی که شامل ساختمان مرکزی گنبد است و به نام تربت خانه شهرت دارد ، بناهای معظم و عالی دیگری در جنب آرامگاه ساخته شده بود، کاشی های طلائی رنگ و منقوش و هشت گوش تربت خانه از لحاظ هنر کاشی پزی فوق العاده ممتاز و کم  نظیر میباشد. 
گنبد مشهور سلطانیه گنبدی عظیم است و گفته میشود بنای این گنبد که بعد از گنبدهای سانتاماریا دلفیوره و ایاصوفیه سومین گنبد بزرگ دنیاست. ، این بنای مشهور و تاریخی دارای سه در ورودی بزرگ بوده ، که امروزه در ورودی اصلی آن مسدود شده است و در مقابل این در مسجدی از زمان صفویه ساخته شده ، آجر کاری و تزیین داخل بنا و سقف و غرفات فوقانی آن بسیار جالب است.
سقف داخل اطاقهای بالا با گچبریهای رنگی و آجر کاری تزیین یافته ، قسمت پائین دیوارهای داخلی پیش از این با کاشی و آجر تزیین شده بود، در زیر گنبد حاشیه گچبری دارد و کلماتی با رنگ قرمز روی آن نقش شده، بالای دیوارها با کتیبه رنگی گچی زینت یافته است.
در روی هر کدام از جرزهای هشت گانه گنبد آثار مناره هایی که با زیباترین انواع معرق کاری مزین شده بود باقی است . گنبد عظیم سلطانیه که بزرگترین گنبد تاریخی اسلام است چندین بار مرمت شده است ، ( در زمان صفویه و قاجاریه )

 

ساخت این گنبد در سال ۷۰۲ هجری قمری به دستور الجایتو در شهر سلطانیه، پایتخت آن زمان ایلخانیان آغاز شد و در سال ۷۱۲ هجری قمری به اتمام رسید. بعضی از تاریخ نویسان نوشته‌اند سلطان محمد خدابنده این گنبد و بنای عظیم را بنا کرد که اجساد ائمه اول و سوم شیعیان یعنی علی و حسین را از آرامگاهای خود به آنجا منتقل کند. ولی به علت خوابی که دید از این عمل منصرف شد.

 

دالان‌های تودرتویی در سردابهٔ این بنا موجود است که حدس زده می‌شود برای اجرای مراسم خاصی به کار می‌رفته‌است. حتی حدس می‌زنند که سلطان محمد خدابنده پس از مدتی از اسلام روی برگردانده و دوباره به اصل خود برگشته و شمن شده و این دالان‌ها و فضاها برای اجرای مراسم مذهبی خاص پس از مرگ وی بوده‌است. البته جسد وی نیز به جای دفن در سردابه، در کوه‌های اطراف دفن شده‌است.

• عکس گنبد سلطانیه عکس گنبد سلطانیه
• عکس گنبد سلطانیه عکس گنبد سلطانیه
• عکس گنبد سلطانیه عکس گنبد سلطانیه
• عکس گنبد سلطانیه عکس گنبد سلطانیه
• عکس گنبد سلطانیه عکس گنبد سلطانیه
• عکس گنبد سلطانیه عکس گنبد سلطانیه
• عکس گنبد سلطانیه عکس گنبد سلطانیه
• عکس گنبد سلطانیه عکس گنبد سلطانیه
• عکس گنبد سلطانیه عکس گنبد سلطانیه
• عکس گنبد سلطانیه عکس گنبد سلطانیه
• عکس گنبد سلطانیه عکس گنبد سلطانیه
• عکس گنبد سلطانیه عکس گنبد سلطانیه
• عکس گنبد سلطانیه عکس گنبد سلطانیه
•  

سلطان محمد خدابنده الجایتو

پس از مرگ غازان‌خان به ایلخانی مغول در ایران رسید. الجایتو نام ایرانی محمد خدابنده را برای خود برگزید. الجایتو پس از رسیدن به فرمان‌روایی، دستور به قتل آلافرنک پسر گیخاتو داد. او پسرش ابوسعید را به فرمان‌روایی خراسان فرستاد. بعد از آن رعایت قانون اسلام و یاسای غازانی را الزام کرد. الجایتو شهر سلطانیه را به وجود آورد (این کار را پپشتر پدرش ارغون آغاز کرده بود) و آن را پایتخت خود قرار داد. او دیلم(گیلان) را که با وجود گذشت پنجاه سال از برقراری ایلخانیان هنوز کاملا مطیع نشده بود فتح کرد، اما سپاهش در این راه متحمل تلفات زیادی شد. الجایتو نیز همچون ایلخانان پیشین برای کسب حمایت اروپاییان در برابر مملوکان مصر با پاپ نوشت و خواند داشت اما نتوانست در عمل کمکی از آنان برای جنگ با مصریان دریافت کند، سرانجام در سال ۷۱۲ ه. ق. / ۱۳۱۲ م. به تشویق گروهی از امرای ناراضی سوریه رهسپار موصل شد، از فرات گذشت و در کنار فرات، شهر رحبه‌الشام را به محاصره درآورد اما موفق به فتح آن نشد، اهل شهر در برابر مهاجمان سرسختانه مقاومت کردند و چون مغولان متحمل تلفات سنگین گردیدند و نیز آذوقه آنان تمام شده بود دست از محاصره شهر برداشتند و از طریق فرات مراجعت نمودند و بدین ترتیب تاریخ پنجاه ساله مبارزه مغولان و ممالیک بر سر تصرف سوریه پایان یافت.

:

تدوین و گرداوری: سهراب میرزا عابدینی

منابع: گتاشناسی ، فهرست بناهای تاریخی ایران نوشته نصرالله مشکوک