تاریخچه عکسهای هوائی در ایران
در ایران در سال ۱۳۳۱ از حوزه زاینده رود اصفهان عکسهای هوائی برداشته شد و عکسبرداری توسط شرکت K.L.M به منظور انجام امور عمرانی آن حوزه انجام گرفت.در سال ۱۳۳۴ بمنظور تهیه نقشه صحیح از کلیه استانها کشور عکسبرداری هوائی شروع گردید. از سال 1332 با آغاز فعالیت سازمان نقشه برداری کشور به صورت پیوسته از مناطق مختلف ایران عکسبرداری هوایی انجام گرفته است. در حال حاضر آرشیوی مشتمل بر 8000 حلقه فیلم هوایی بالغ بر دو میلیون قطعه عکس هوایی از مناطق مختلف کشور تهیه گردیده که به صورت مرتب در زمینه‌های مختلف منجمله فعالیت‌های تحقیقاتی و ارجاع به مراجع قضائی مورد استفاده قرار می‌گیرند. بطور کلی از تمامی مناطق کشور عکسهای هوایی در مقیاس‌های پنجاه و پنج هزارم مربوط به دهه 30 هجری شمسی، بیست هزارم مربوط به دهه چهل و چهل هزارم مربوط به دهه هفتاد و همچنین عکسهای هوایی ده‌هزارم و یا پنج هزارم از اکثر شهرهای کشور موجود می باشد.
نحوه عکسبرداری
عکسهای هوائی بوسیله دوربین عکسبرداری هواییکه به طرف زمین در هواپیما قرار دارند گرفته می‌شوند که با در نظر گرفتن عکس مورد لزوم، نوع دوربین و خطوط پرواز و ارتفاع پرواز را مورد عمل قرار می‌دهند و دوربین بطور اتوماتیک در فواصل معین عکسبرداری می‌کند ودر حاشیه عکس شماره آن و شماره حلقه فیلم و فاصله کانونی عدسی دوربین، ارتفاع پرواز و مقیاس تقریبی عکس و وضع دوربین از نظر افقی بودن منطقه عکسبرداری شده وتاریخ عکسبرداری چاپ می‌گردد.
اصول برجسته بینی در عکس هوائی:
یک از تفاوتهای اصلی عکسهای هوائی که به منظور تفسیر و تهیه نقشه برداشته می‌شود با عکسهای معمولی، امکان برجسته بینی یعنی تشخیص بعد سوم (اختلاف ارتفاع) از روی آنها و با کمک وسائل برجسته بینی می‌باشد. معمولاً عکسهای هوائی بطور متوسط دارای 60 درصد پوشش مشترک پشت سر هم و عکسهای هر نوار (مسیر پرواز هواپیما )که با نوار مجاور دارای پوشش مشترک جانبی 30 درصد می‌باشد که پوشش مشترک اولی امکان بر جسته بینی را به یک جفت عکس پشت سر هم می‌دهد.
اطلاعات حاشیه‌ای عکسهای هوائی
- شماره عکس : همراه با شماره پشت سرهم در پارهای از موارد شماره نوار یا شماره بلوک مورد عکسبرداری ذکر می‌گردد. این شماره‌ها برای تنظیم و استفاده از عکسهای هوائی کمال ضرورت را دارد.
- فاصله کانونی : معمولاً بر حسب میلیمتر تا صدم آن در حاشیه عکس هوائی نوشته یا چاپ می‌شود. که برای محاسبه مقیاس عکس ضروری است.
- علائم کناری عکس (Fiducial Marks) : این علائم معمولاً بصورت ضربدر در گوشه عکسهای هوائی یا شکاف مثلثی شکل در وسط اضلاع ممکن مشخص می‌گردد.
- آلتیمتر : ارتفاع سنج که ارتفاع پرواز هواپیما رو نسبت به سطح مبدا که عموما آب دریاهای آزاد می‌باشد نشان می‌دهد.
- ساعت: به لحاظ اطلاع از زمان دقیق عکسبرداری ئ نیز تجزیه وتحلیل سایه اهمیت دارد.
- تراز: برای نشان دادن میزان تقریبی انحراف دوربین در حین پرواز و عکسبرداری
- شماره دوربین : در برسی‌های دقیق تر عکس هائی هوائی مورد استفاده است.
مقیاس عکسهای هوایی
مقیاس عبارتست از نسبت یک فاصله معین در روی عکس هوایی یا نقشه به همان فاصله در روی زمین که بصورت کسری مثلا 1/50000 و یا بصورت تقسیم 1:50000 نشان داده می‌شود.
مقیاس 1:50000 یعنی یک سانتیمتر در روی عکس یا نقشه معادل با 50000 سانتی متر یا 500 متر روی زمین می‌باشد. در عکس هوایی که از مناطق غیر مسطح گرفته می‌شود مقیاس در نقاط مرتعفتر بزرگتر و در نقاط پایین تر کوچک تر است، دلیل آن است که نقاط مرتع به دوربین نزدیکتر از نقاط پایین تر هستند. در حالیکه مقیاس در نقشه در تمام نقاط نقشه یکسان است.
محاسبه مقیاس متوسط عکس هوائی
الف ) از رابطه روبرو - تصویر
- در این فرمول f عبارتست از فاصله کانونی دوربین عکسبرداری
- (H - h) ارتفاع پرواز هواپیما تا سطح مقیاس متوسط
ب ) محاسبه مقیاس متوسط عکس با اندازه گیری فاصله در روی زمین و بر روی عکس هوائی ج ) محاسبه مقیاس متوسط با استفاده از نقشه توپوگرافی
اختلاف تصاویر ماهواره‌ای با عکسهای هوایی
اختلاف در وسعت منطقه زیر پوشش می‌باشد مثلا یک کوادرانت عکس ماهواره‌ای حدود 700 – 800 عکس هوائی به مقیاس 1:20000 را پوشش می‌دهد. عکس هوائی باید یکی یکی روی آن کار شود پس عکس ماهواره‌ای دید کلان روی منطقه دارد.زمان تفسیر عکسهای ماهواره‌ای خیلی کمتر از عکسهای هوائی است. عکسهای ماهواره‌ای اگر در داخل کشور تهیه شوند ارزانتر از عکسهای هوائی است. از دیگر موارد اختلاف تصاویر ماهواره‌ای با عکسهای هوایی می‌توان به تکرار پذیری تصاویر ماهواره‌ای، چند طیفی بودن تصاویر ماهواره‌ای و وضوح طیفی بالاتر آنها اشاره نمود.
تفاوت عکسهای هوایی و نقشه از نظر تصویر
نقشه یک تصویر عمودی از سطح زمین است که به یک نسبت معین (مقیاس نقشه) کوچک گردیده است. یعنی خطوطی که نقاط روی زمین را بر سطح تصویر منعکس می‌کنند موازی یکدیگر بوده و تصویر حاصل به نسبت مقیاس نقشه کوچک شده اند.
عکس هوائی یک تصویر مرکزی است و شعاعهایی که نقاط روی زمین را بر روی فیلم دوربین تصویر می‌کنند همه از یک نقطه بنام مرکز تصویر (مرکز پرسپکتیو) می گذرند و همین تصویر مرکزی است که اساس سه بعدی بوده و اندازه گیری اختلاف ارتفاع بین نقاط را با استفاده از عکسهای هوایی ممکن می سازد.با توجه به اختلاف ارتفاع موجود در روی سطح زمین عکسهای هوایی از مقیاس ثابت برخودار نمی‌باشند.در نقشه‌ها ارتفاعات به روش‌های مختلف نمایش داده شده و اختلاف ارتفاع بین عوارض قابل اندازه‌گیری می‌باشد در صورتی که اندازه‌گیری اختلاف ارتفاع بر روی عکسهای هوای نیاز به تجهیزات لازم برای این منظور دارد.عوارض قراردادی مانند مرزهآی سیاسی، تقسیمات کشوری، ... و اسامی بر روی نقشه‌ها موجود می باشند که عکسهای هوایی فاقد این موارد می باشند.
منبع:geographyhashemi.blogsky.com
