بهرام عابدینی
بهرام عابدینی
بهرام عابدینی
گودین تپه منطقه وسیعی است که تقریباً در حدود دوزاده کیلومتری جنوب شرقی کنگاور نزدیک کرمانشاه در حوالی بین کردستان و لرستان واقع است. مرکز ارتفاعات گودین تپه ، دارای مساحتی در حدود 5 هکتار و ارتفاع تقریبی 26 متر از سطح زمین های مجاور می باشد. این منطقه از سوی شمال به شعبات شرقی رود گاماسب محدود است. ابعاد اصلی تپه در حدود 450 × 300 متر می باشد و یکی از بزرگترین تپه های باستانی این منطقه بشمار می رود. این تپه که به سرپرستی کایلریانک[1] حفاری شده است، دارای هفت دوره اصلی می باشد که فرهنگ های مختلفی را در بر دارد و بدون شک با ارزیابی بیشتر و آزمایش های دقیق تر می توان طبقات آن را به شعبات فرعی و گوناگون بخش نمود که در میان طبقات فوق طبقۀ II ، استقرار مادها را در گودین روشن می سازد که در اینجا بقایای آثار معماری طبقۀ فوق را به اختصار مورد بررسی قرار می دهیم.
سرگذشت بشر این واقعیت را به اثبات رسانده که هیچ تمدنی ابتدا به ساکن و در خلاء نگردیده است و ( ص 26) همواره مکانیزم های گوناگون و حتی متضاد در آفرینش و تکوین تمدن دست داشته اند .
با استقرار اقوام هندوآریایی در دو طرف دریاچه اورمیه بویژه بخش شرقی آن یعنی آمادای، پایه های تشکیل اولین امپراتوری ایرانی که قدرتمندترین امپراتوری سلطه گر ن زمان یعنی آشوری ها را به زانو در می آورند، ریخته می شود.
با توجه به کتیبه های پادشاه آشور، شلمنصر سوم، که در سال 837 پیش از میلاد نوشته شده است ، برای اولین بار به اسن « آمادای » یعنی مادها که احتمالاً در منطقه کردستان و آذربایجان زندگی می کرده اند بر می خوریم. هرودوت تاریخ نویس یونانی دربارۀ مادها می نویسد: « آنها به شش قبیله تقسیم می شدند:
1- بوس ها 2- پارتاکن ها 3- ستروخان ها 4- آریزانت ها 5- بودی ها 6- مغ ها » و باز اشاره می کند: «مادها بعد از استقرار در ایران به شبانی اشتغال داشتند و اَحشامی که پرورش می دادند ، اسب و گاو و گوسفند و بز بود. سگ پاسبان دست آموز به شمار می رفت. آنها دارای ارابه هایی بودند که چرخ هایشان از تنۀ درختان به صورت خشن و ناهموار ساخته شده بود. خانواده بر اساس پدرسالاری و چند همسری اداره می شد. با طلا و الکترون و مفرغ آشنایی داشتند. هنر آنها منحصر به ارایش های بسیار ساده بود». هرودوت باز اشاره می کند به این که مادها علی رغم اینکه بصورت طایفه های جدا از یکدیگر زندگی می کردند ولی در مواقع بروز خطر و پیروزی بر دشمنان با هم متحد می شدند .
پاره ای از محققان ، سرزمین مادها را به سه ایالت تقسیم کرده اند :
1- سرزمین مادِ کبیر
2- مادِ آتروپاتن و یا آذربایجان کنونی
3- مادِ راجیانا و یا اطراف تهران ( راجیانا باید همان راگیانا و یا راگ و یا ری امروزی باشد).
خلاصه این که مادها از اقوام هندوآریایی محسوب می شدند که در حین حرکت بسوی شمال غربی ایران و چین های زاگرس ، از یک طرف با دولت ایلام ، از طرفی دیگر با امپراتوری بزرگ آشور مستقر در بین النهرین و از سوی غرب با دولت جوان و تازه به قدرت رسیده اورارتور[1] که در شرق آسیای صغیر حکمرانی می کردند مواجه شدند و چون در ان زمان مادها قدرت مقابله با دولت های فوق را نداشتند ، به ناچار در شمال غربی ایران استقرار یافته و به تدریج اقوام بومی را تابع خود نمودند .
همانطوری که در تاریخ ماد دو دورۀ متفاوت وجود دارد ، یعنی یکی قبل از تشکیل پادشاهی بزرگ ماد و دیگری بعد از آن ، فرهنگ و هنر ماها را نیز می توان به دودورۀ جداگانه تقسیم نمود:
1- دوره ای که با استقرار اقوام هند و ایرانی در دو طرف دریاچۀ اورمیه به ویژه ناحیه آمادای آغاز گردیده و تا زمان امپراتوری مادها یعنی 712 پیش از میلاد ادامه پیدا می کند.
2- دوره ای که از تشکیل امپراتوری ماد تا انقراض آن یعنی تا سال 550 پیش از میلاد ادامه می یابد.
منبع: سرفراز، علی اکبر و همکاران (۱۳۸۹)؛ باستان شناسی و هنر دوران تاریخی ماد، هخامنشی، اشکانی، ساسانی؛ نشر مارلیک؛ ص ۲۲
[1] - Urartu
مممممن
مسجد حاج «رجبعلی» در محلهی درخونگاه در بازار تهران، بر اساس کتیبههای نصب شده در مسجد در سال 1215 قمری ساخته شد، و تا سال 1355 در آن نماز برگزار میشد، اما پس از مدتی با هدف مرمت و ساماندهی مسجد، داربست های چوبی در برخی از بخشهای مسجد نصب شد که هنوز پابرجا هستند، یکی از مهمترین شاخصههای این مسجد میتوان به وجود نخستین سقف بیضی شکل در ایران و نخستین گنبد بیضی شکل در تهران در این بنای تاریخی اشاره کرد. همچنین وجود چاه قرآن در این مسجد تاریخی یکی دیگر از شاخصههای این مسجد است که در معدود مسجد تاریخی میتوان آن را یافت
بنای عظیم تاریخی گنبد سلطانیه در زمان سلطان محمد خدابنده الجایتو و در فاصله سالهای 704-713 هجری قمری یا ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۲ میلادی در شهر سلطانیه (پایتخت ایلخانیان) بنیان نهاده شده و درواقع مقبرۀ الجایتو میباشد. سلطانیه در زمان سلطان محمد خدابنده در زمرۀ یکی از مهمترین شهرهای تجارتی و آباد ایران بشمار میرفت که
ورود آریایی ها [1]
موقعیت جغرافیایی ایران در طول تاریخ، چهارراه حوادث و گذرگاه تندبادهای گوناگون بودهاست ، چنانکه در پیش ذکر شد وضعیت دو شکاف زره کوهستانی ، یکی در شمال شرقی (خراسان) و دیگری در شمال غربی (آذربایجان) باعث میگردید که اقوام مهاجم به راحتی بتوانند از این گذرگاهها گذشته وارد ایران شوند.