فرهنگ و هنر مادها

«آنها به شش قبیله تقسیم می‌شدند:1- بوس‌ها 2- پارتاکن‌ها 3- ستروخان‌ها 4- آریزانت‌ها 5- بودی‌ها 6- مغ‌ها» و باز اشاره می کند: «مادها بعد از استقرار در ایران به شبانی اشتغال داشتند و اَحشامی که پرورش می‌دادند، اسب و گاو و گوسفند و بز بود. سگ پاسبان دست آموز به شمار می‌رفت. آنها دارای ارابه‌هایی بودند که چرخ‌هایشان از تنۀ درختان به صورت خشن و ناهموار ساخته شده‌بود. خانواده بر اساس پدرسالاری و چند همسری اداره می‌شد. با طلا و الکترون و مفرغ آشنایی داشتند. هنر آنها منحصر به آرایش های بسیار ساده بود». هرودوت باز اشاره می‌کند به این که مادها علی‌رغم اینکه بصورت طایفه‌های جدا از یکدیگر زندگی می‌کردند ولی در مواقع بروز خطر و پیروزی بر دشمنان با هم متحد می‌شدند .

پاره‌ای از محققان، سرزمین مادها را به سه ایالت تقسیم کرده‌اند:
1- سرزمین مادِ کبیر
2- مادِ آتروپاتن و یا آذربایجان کنونی
3- مادِ راجیانا و یا اطراف تهران (راجیانا باید همان راگیانا و یا راگ و یا ری امروزی باشد).

خلاصه این که مادها از اقوام هندوآریایی محسوب می‌شدند که در حین حرکت بسوی شمال‌غربی ایران و چین‌های زاگرس ، از یک طرف با دولت ایلام ، از طرفی دیگر با امپراتوری بزرگ آشور مستقر در بین‌النهرین و از سوی غرب با دولت جوان و تازه به قدرت رسیده اورارتور[1] که در شرق آسیای صغیر حکمرانی می‌کردند مواجه شدند و چون در آن زمان مادها قدرت مقابله با دولت‌های فوق را نداشتند ، به ناچار در شمال غربی ایران استقرار یافته و به تدریج اقوام بومی را تابع خود نمودند.

همانطوری که در تاریخ ماد دو دورۀ متفاوت وجود دارد، یعنی یکی قبل از تشکیل پادشاهی بزرگ ماد و دیگری بعد از آن، فرهنگ و هنر مادها را نیز می‌توان به دو دورۀ جداگانه تقسیم نمود:
1- دوره‌ای که با استقرار اقوام هند و ایرانی در دو طرف دریاچۀ اورمیه به ویژه ناحیه آمادای آغاز گردیده و تا زمان امپراتوری مادها یعنی 712 پیش از میلاد ادامه پیدا می‌کند.
2- دوره‌ای که از تشکیل امپراتوری ماد تا انقراض آن یعنی تا سال 550 پیش از میلاد ادامه می‌یابد.

منبع:باستان شناسی و هنر دوران ماد، علی اکبر سرفراز، بهمن فیرزومندی