مجموعه کاخ سعدآباد، موزه آبکار(موزه نیم قرن کودکی

بنای موزه مینیاتور آبكار، در این مجموعه، در جایی قرار گرفته كه چند موزه آنرا همچون نگینی در بر گرفته است، در ضلع شمالی موزه نظامی در ضلع جنوبی موزه بهزاد ، در ضلع شرقی فضای سبز و در غرب و جنوب غربی آن كاخ موزه ملت قرار دارد . محوطه بنا در میدان گاه با فضای بیشتری دیده می شود حوض دایره ای شكل با فواره های زیبا به سبك دوره قاجار و چند باغچه آن را تزیین كرده است. بر روی دیوار آجری قسمت شرقی موزه بر روی دو صفحه فلزی به رنگ زرد دو یادمان دیده می شود ، یكی تابلوی موزه مینیاتور آبكار كه با خطوط اسلیمی ظریفی تزئین شده و دیگری لوح یادبود افتتاح موزه.

درب ورودی ، درب چوبی است كه با اللهام از درب های دوره قاجار با نقش گره ساخته شده است . با گذشتن از دو پله كوتاه ، پا به درون موزه می گذاریم و وارد تراس كوچكی می شوین كه ورودی ساختمان محسوب می شود . در سمت راست ورودی ، كه رد ضلع شرقی بنا قرار گرفته است ، تالار شماره یك به چشم می خورد ، بعد از آن ، با گذشتن سه پله ، به راه روی كوچكی میرسیم كنار پله ها باغچه كوچك مصنوعی ساخته شده ، در انتهای سمت راست راهرو تالار شماره دو و در انتهای سمت چپ آن تالار شماره سه و بین دو تالار ، در انتهای راهرو در ضلع غربی بنای انبار كوچك موزه دیده می شود.

برای تبد یل این بنا به موزه هیچگونه تغییری در ساختار فیزیكی ساختمان داده نشده است.

● تالار شماره یك

در این تالار، تقریبا آخرین دستاوردهای استاد به نمایش گذاشته شده است. این مجموعه در برگیرنده آثار مینیاتور

تذهیب و نقش گره میباشد. این آثار در كنار هم تنوع ویژه ای به تالار بخشیده است. تابلوهای مینیاتور تك چهره زنان كه به شیوه قلم گیری و اغلب تك رنگ، ملایم و چشم نواز به شیوه پرداز خلق شده، بخشی از این مجموعه است. تك چهره های تغزلی زنان در این تابلوها به رنگهای غالبا سفید، سبز، زرد،قهوه ای و ارغوانی با زمینه سیاه تصویر شده است. در میان تابلوها، تابلوی تك چهره دختر قالیباف به چشم می خورد كه مجموعه ای از عناصر هنر نقاشی سنتی ایرانی همچون مینیاتور، تذهیب، نقش قالی و تشعیر را در برگرفته است. چهره دختر جوان قالیباف به شیوه قلم گیری و پرداز خلق شده، نقش قالی نیمه بافته با چله هائی كه به چشم می خورد نمایانگر هنر والای تذهیب و نقش قالی است. ریزش تدریجی رنگها از بالا به پائین در نخهای آویزان از دار قالی از ویژگیهای این تابلو است.

با گذراز این مجموعه تابلوهای مینیاتور را در پیش داریم. مینیاتور هائی كه هنر تذهیب آنها را تكمیل كرده است. نقش تذهیب در این آثار چنان با وقار و بدیع خلق شده كه نگاه بیننده به ناچار در خطوط قدرتمند آن بر روی این آثار گره می خورد و برای لحظاتی ثابت می ماند.تذهیب این آثار اغلب شرفه دار، دایره ای شكل، با دوایر متعدد و متداخل و بیضی شكل است. زمینه این آثار اغلب با رنگهای لاجوردی و فیروزه ای روشن رنگ آمیزی شده است. در میان آثار تذهیب آبكار تذهیب دایره شكلی وجود دارد كه یك تابلوی مینیاتور دو صورتی را تزئین كرده است. این مینیاتور كه به شیوه اصفهان تصویر شده خود دارای ارزش والائی است. هنرمند نتوانسته كار هر دو صورت را به پایان برساند. بدین ترتیب یك چهره كامل و چهره دیگر نیمه كاره مانده است. همین مسئله، به تابلو مفهومی راز آمیز بخشیده است. هر دو چهره از پرداز بسیار قوی برخوردار است و از قویترین كارهای آبكار به شمار می آید.

تابلوهای مینیاتوری به شیوه قاجاریه بخش دیگر از آثار استاد در این تالار است. مجلس بزم و مجالس خانوادگی موضوعها ی اصلی این مجموعه را تشكیل می دهد. هنرمند خوشد ل ما كه در همه جا از خط و رنگ زنده و پر جاذبه به عنوان نگرش فلسفی خود به انسان به كار می گیرد، در این مجالس نیز چنین كرده است. در این آثار شیوه زندگی مردم و نیز ملزومات زندگی آنان همچون زیر اندازها پوشاك زنان و مردان و ... دوره قاجاری، از اواسط حكومت ناصرالدین شاه به بعد را به خوبی تصویر كرده است.

آخرین بخش از آثار تالار شماره یك را، آثار نقش گره تشكیل می دهد. آثاری كه یك دوره از زندگی پر تلاش، ولی با بركت هنرمند را از آن خود كرد. در داخل برخی از این نقوش خطوط اسلیمی و گلهای ختائی با زیبائی ویژه ای در هزار توی نقوش هندسی گره، چون جوهر شعری ناب، جای باز كرده است.

وقتی از تالار شماره یك بیرون می آئیم در مسیر راهروی كوچكی قرار می گیریم. چند تابلوی قشنگ از نقش گره و مینیاتور، دیوار این راهروی كوچك را آذین كرده است. تابلوهای این مسیر نیز خود، شعری مصور است و تابلوهای مینیاتور نیز كه به رنگهای سبز، آبی و ارغوانی در زمینه به دیوار نشسته اند غزلی دیگر را فریاد می زنند.

● تالار شماره دو

در این تالار سه دسته از آثار هنری كلارا آبكار به نمایش گذاشته شده است:

۱- مجموعه ای از نقاشیهای آبرنگ، مستند سازی اشیاء موزه مردم شناسی و هنرهای تزئینی.

هنرمند با استفاده از نمونه های پارچه های ترمه پشمی با نقوش بته جقه، محرمات، با گل ریز ، گلهای افشان، هندسی تزئینی و اسلیمی توانسته نقوش این مجموعه بیشتر ایلیاتی را به تصویر بكشد. بخش دیگر از مجموعه مستند سازی را زیور آلات ( گوشواره، گردنبند، انگشتری، پیشانی بند، پابند یا خلخال، گل سر و مهر انگشتری) تشكیل می دهد. نقوش این مجموعه بیشتر اسطوره ای و رمزی است. این تصاویر به شیوه كنده كاری تزئین شده با سنگهای قیمتی و مینا كاری شكل گرفتند. رنگهای به كار گرفته در این مجموعه به گونه ایست كه ماهیت شیئی و رنگ اصلی آن به خوبی نشان داده می شود.

۲- در ویترین بزرگ این تالار نقاشیهای زیر لاكی، روغنی، به نمایش گذاشته شده است.

اشیاء این ویترین را جلدهای آلبوم، جعبه های چوبی،نقاشی روی چینی و سرامیك تشكیل می دهد. مینیاتور و تذهیب روی جلد آلبوم ها در این مجموعه، نشانه قدرت خلاقه هنرمند نگارگر است. هشت جلد آلبوم در این مجموعه، به صورت یك لتی و دولتی موجود است. سطح بیرونی و درونی نمای جلد آلبومها با نقاشی تزئین شده. مجالس مینیاتوری از حالات لیلی و مجنون و دیدار خسرو و شیرین، قصه های مهم از ادب داستانی كشورمان جلوه ویژه ای به این آلبومها داده است. تصاویر مینیاتوری این جلدها را نقوش تذهیب نیرومندی در برگرفته. چهره های پرداز شده و نیز تركیب بندی رنگها در این آثار، نشانه درك بالای هنرمندانه و روانشناسانه از رنگ و كاربرد آن در نگارگری سنتی ایران است.

تعدادی از جلد آلبومها فقط با تذهیب منقوض شده است. تزئین این نگاره ها طرحهای اسلیمی و گلهای ختائی است. به طور سنتی این نقوش همواره در آثار مذهب كاران ایران به چشم خورده است.

در این اثر، كلارا آبكار، برای نخستین بار، نقش بته جقه را بین خطوط اسلیمی به كار گرفتند. این اندیشه جدا از كار كرد رنگهای روشن و زنده استاد در تذهیب كلاراآبكار را در بین آثار هنرمنان سنتی در جایگاه ویژه ای قرار داده است.

جعبه های كوچك چوبی منقوش كه به روش زیر لاكی نقاشی شده ، جزئی از این مجموعه است. در متن سطح بیرونی یكی از این جعبه ها مجلس بزم به تصویر كشیده شده و حاشیه اطراف آن منقوش به نقوش تذهیبی با رنگهای هماهنگ است. در چهار سطح بیرونی جعبه نقش تذهیب دیده می شود. جعبه دیگری نیز در این مجموعه دیده می شود كه سطح بیرونی و چهار طرف آن مجالس مینیاتوری از كتاب خمسه نظامی به تصویر در آمده. اطراف تابلوهای مینیاتور را تذهیب در بر گرفته است.

۳- آثار مینیاتور كلارا آبكار، در فاصله های مناسب، بر روی دیوار این تالار به نمایش در آمده است. در میان این آثار اولین اثر رنگی نقاشی وجود دارد.( در مدرسه صنایع مستظرفه قدیمه اجازه رنگ وقتی به هنرجو داده میشد كه طراحی را بطور كامل فرا میگرفت . این اثر بازمانده از آن دوران است.) این اثر در سال به تقلید از روی كار رضا عباسی تصویر شده است. بر روی همین دیوار تابلوی مینیاتور ( سیزده بدر ) قرار گرفته . نقاش سعی بر آن داشته تا آئین آخرین روز از مراسم نوروزی ایرانیان را ترسیم كند.

● تالار شماره سه

این تالار در برگیرنده بهترین نمونه های آثار كلارا آبكار است. چند نمونه از مینیاتور روی عاج و چند كپی از كار مینیاتوریست های بنام ایران و یك نمونه از تذهیب كه حاصل تجربه و خلاقیت فردی خانم آبكار است این مجموعه را تشكیل میدهد. مضامین این مینیاتورها برگرفته از ادبیات كلاسیك و عرفانی ایرانی همچون لیلی و مجنون ، خسرو و شیرین،شیخ صنعان و دختر ترسا، یوسف و زلیخا و ... است. نمونه های كپی كلارا آبكار از آثار هنرمندان صاحب نام گذشته ، مینیاتور داستان پیرزن وسلطان سنجر كپی از كار سلطان محمد و مینیاتور انوشیروان و بزرگمهر همچنین كپی از كار اقا میرك مینیاتورست زمان صفوی، شكار بهرام ، نام كلارا آبكار را در كنار اساتید صاحب نام مینیاتور ایران تثبیت كرده است.

مجالس مینیاتور روی عاج را، مجالس خسرو و شیرین ، یوسف و زایخا و نیز مجلس سنتی رفتن عروس به خانه داماد تشكیل می دهد. مینیاتور مجلس بزم با رنگهای ملایم و شاد با تذهیب دایره شكل در این مجموعه دیده می شود. تذهیب زیبای این مینیاتور نیز خود حكایت از ذوق و سلیقه هنرمند در ابداعات هنری دارد. تذهیب با زمینه سفید تركیب خوش آیند رنگ و طرح بته جقه خاكستری بطور مشخص در فواصل گردشهای خطوط اسلیمی بر زمینه سفید است. چنین نقش و رنگی در تذهیب ایرانی تا آن زمان استفاده نشده بود.

نمونه هائی از نقوش قالی و مجالس مینیاتوری الهام گرفته از اشعار شاعرانی نظیر خیام و... از آثار دیگر در این تالار است.

بوسیله دستگاه پروژكشن در این تالار آثار موجود در گنجینه موزه كه به معرض دید گذاشته نشده بوسیله اسلاید به نمایش گذاشته می شود.

منبع: سایت موزه‌های تهران

• عکس های مجموعه سعد آباد موزه آبکار عکس های مجموعه سعد آباد موزه آبکار
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
• 
•  

عکس های پانوراما و 360 درجه

• عکس پانوراما 180 درجه از محیط بیرونی موزه آبکار کاخ سعد آباد عکس پانوراما 180 درجه از محیط بیرونی موزه آبکار کاخ سعد آباد
• عکس 360 درجه غیر کروی از موزه آبکار کاخ سعد آباد عکس 360 درجه غیر کروی از موزه آبکار کاخ سعد آباد
•